"Τρώνε" τους δρόμους κατολισθήσεις & καθιζήσεις

Πολλές συζητήσεις, αντιδράσεις και επαναλαμβανόμενες συσκέψεις έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια για τον τρόπο και την ποιότητα εκτέλεσης έργων, κυρίως οδικών, πολλά εκ των οποίων (κατά άλλους λόγω ακραίων καιρικών συνθηκών, κατά άλλους λόγω κακοτεχνιών ή ελλιπών μελετών) έχουν αποκτήσει τη συνήθεια να… «φεύγουν».
Μπορεί η Μεσσηνία να.............

μην είναι ο μοναδικός νομός στον οποίο οδικά έργα κάθε μεγέθους αχρηστεύονται, έστω και εν μέρει, από κατολισθητικά φαινόμενα ή φαινόμενα καθίζησης, αλλά σίγουρα αντιμετωπίζει σοβαρά τέτοια προβλήματα. Το τελευταίο υπόμνημα του νομάρχη προς τα αρμόδια υπουργεία αναφέρει ζημιές που σημειώθηκαν σε αρκετά οδικά έργα της Μεσσηνίας (τα οποία αποδίδει στα καιρικά φαινόμενα), η αποκατάσταση των οποίων απαιτεί, ούτε λίγο - ούτε πολύ, 3,5 εκατομμύρια ευρώ.
Δεν είναι, άλλωστε, λίγες οι φορές που οι αρμόδιες επιτροπές έχουν αποφανθεί ότι ένα έργο εκτελέστηκε χωρίς τις απαιτούμενες γεωτεχνικές μελέτες ή οι μελέτες δεν ήταν πλήρεις, με αποτέλεσμα να απαιτούνται συμπληρωματικές, οι οποίες και έχουν κοστίσει επιπλέον χρήματα στους φορείς υλοποίησης.

«Φεύγουν» οι δρόμοι
Το φαινόμενο δεν παρατηρείται μόνο σε μικρά έργα, όπως πολύ πρόσφατα στο Ρευματιά – Μάλθη, όπου τμήμα του δρόμου εξαφανίσθηκε κατρακυλώντας στο βουνό. Στην ιστορία της Μεσσηνίας έχει γραφτεί με πολύ έντονα γράμματα η κατολίσθηση του τμήματος Τσακώνα – Παραδείσια. Στοίχισε πολλά εκατομμύρια ευρώ στους φορολογούμενους και οδική ταλαιπωρία στους κατοίκους του νομού. Ένα έργο για το οποίο καθηγητές πανεπιστημίων ζητούσαν με εκθέσεις τους από την Πολιτεία να μην προχωρήσει η κατασκευή με τον τρόπο που προγραμματιζόταν, αφού είχαν (όπως περίτρανα αποδείχτηκε εκ του αποτελέσματος) δεδομένα ότι τα εδάφη είναι προβληματικά και ήταν θέμα χρόνου να καταστραφεί. Όπερ και εγένετο. Ο δρόμος «έφυγε», οι καθηγητές «δικαιώθηκαν» και κάποια εκατομμύρια ευρώ μετατράπηκαν σε… λάσπη, ενώ αυτή τη στιγμή εκτελείται για την αποκατάσταση του δρόμου το πιο δύσκολο και ακριβό τεχνικό έργο σε όλη την Ελλάδα.

Μάλθη – Ρευματιά
– Αρκαδική Πύλη
Έργο μήκους 10 χλμ., η βελτίωση του οποίου ολοκληρώθηκε πρόσφατα και κόστισε 900.000 ευρώ. Η διάνοιξη του δρόμου ξεκίνησε τμηματικά το 1970, ενώ το 2007 με έργο της Νομαρχίας έγινε επιπλέον διαπλάτυνση. Στις αρχές Φεβρουαρίου, ένα κομμάτι περίπου 50 μέτρων, σε όλο του το πλάτος και σε απόσταση 1.200 μέτρων από το χωριό Μάλθη, αποκόπηκε και χάθηκε στην κάτω πλαγιά του βουνού. Ευτυχώς κανένα όχημα δεν περνούσε εκείνη τη στιγμή.
Τώρα, αρμόδιες επιτροπές αναζητούν την αιτία. Οι περισσότεροι έχουν βιασθεί να βγάλουν συμπέρασμα: οι έντονες βροχοπτώσεις. Οι κάτοικοι, όμως, λένε ότι το βουνό πάντα «έβγαζε» νερά, ενώ οι επεμβάσεις που έγιναν το 2007 επηρέασαν την ισορροπία της περιοχής. Πλέον η Νομαρχία σπεύδει να εκτελέσει γεωτεχνικές μελέτες και γεωτρήσεις. Αυτές που δεν έγιναν πριν εκτελεστεί το έργο και θα μπορούσαν να έχουν προβλέψει – προλάβει την κατολίσθηση.
«Ποτέ δε γίνονται γεωλογικές μελέτες σε έργα από νομαρχιακά προγράμματα, όταν δεν είναι ορατό κάποιο πρόβλημα», σχολιάζει επ’ αυτού ο διευθυντής Τεχνικών Υπηρεσιών Παναγιώτης Γιαννακέας.
«Ένα έργο μπορεί να υπάρχει για χρόνια χωρίς κανένα πρόβλημα», λέει ο διευθυντής της ΤΥΔΚ και εκπρόσωπος του ΤΕΕ Τάσος Αγγελής, και συνεχίζει: «Κάνουμε, όμως, διαπλάτυνση, διαταράσσουμε το περιβάλλον και έρχεται η κατολίσθηση. Τουλάχιστον μια αναγνωριστική γεωλογική μελέτη είναι απαραίτητη, αλλά, δυστυχώς, δε γίνεται».
«Από το αποτέλεσμα που καθορίζει και την πληρότητα ενός έργου, αποδείχτηκε ότι χρειαζόταν να γίνει γεωλογική μελέτη. Αυτό, όμως, τις περισσότερες φορές είναι θέμα κόστους», σημειώνει ο δήμαρχος Ιθώμης Κώστας Γεωργακόπουλος. «Πιστεύω τώρα το πάθημα να γίνει μάθημα και να ζητούνται γεωλογικές μελέτες από την αρχή», συμπληρώνει ο δήμαρχος, λέγοντας ακόμη ότι έχουν ήδη αρχίσει να παρατηρούνται παρόμοια προβλήματα σε άλλα σημεία του δρόμου Ρευματιά - Μάλθη.
Το αποτέλεσμα, ωστόσο, αυτή τη στιγμή είναι δεδομένο. Συγκοινωνιακά, η περιοχή αντιμετωπίζει προβλήματα, ενώ πρέπει να διατεθεί ένα σημαντικό ποσό για να αποκατασταθεί ένας δρόμος που μόλις πριν δύο χρόνια διαπλατύνθηκε και ασφαλτοστρώθηκε.

3η επαρχιακή οδός Μηλιώτη – Αριστομένη
Το Μάιο του 2009 σημειώθηκε κατολίσθηση του δρόμου κάτω από το χωριό Μηλιώτη. Έγιναν παρεμβάσεις σε μήκος 500 μέτρων και αγοράσθηκε ανάντη ιδιοκτησία για τη μεταφορά του άξονα, ώστε να υπάρχει σταθερότερο υπόβαθρο. Επίσης, κατασκευάσθηκαν τεχνικά έργα και συγκεκριμένα επενδυμένη τάφρος και δύο εγκάρσιοι οχετοί. Ωστόσο, λίγους μήνες μετά, το Σεπτέμβριο το 2009, η κατολίσθηση ενεργοποιήθηκε πάλι και ο δρόμος δεν «έπεσε» μόνο στο ίδιο σημείο, αλλά και σε άλλες 2 θέσεις.
Τώρα έχει κληθεί το ΚΕΔΕ (Κέντρο Ελέγχου Δημοσίων Έργων) για να κάνει διερευνητικές γεωτρήσεις! Από την αρμόδια επιτροπή εγκρίθηκε και κονδύλι 3.000 ευρώ για τα έξοδα του ΚΕΔΕ. Απορίας άξιον, γιατί η διαδικασία αυτή δεν κινήθηκε από την αρχή και έπρεπε ο δρόμος να καταστραφεί δύο φορές.

Είσοδος Κορώνης, 13η ε.ο. Καπλάνι – Φαλάνθη, Χαρακοπιό – Υάμεια – Ακριτοχώρι
Ένα χιλιόμετρο πριν την είσοδο της Κορώνης έχουν γίνει καθιζήσεις σε δύο σημεία. Ο δήμαρχος Θοδωρής Σαλαντής σημειώνει ότι στο συγκεκριμένο τμήμα δεν έχουν γίνει ποτέ παρεμβάσεις. Μεγάλη κατολίσθηση έχει συμβεί και στο δρόμο Καπλάνι – Φαλάνθη. Εκτίμηση του δημάρχου είναι ότι αυτό συνέβη από τις έντονες βροχοπτώσεις. Σοβαρές καθιζήσεις έχουν καταγραφεί και στο δρόμο Χαρακοπιό – Υάμεια – Ακριτοχώρι. Εκεί οι έντονες βροχές αλλά και κάποιες κακοτεχνίες έπαιξαν το ρόλο τους. Τα
ο δε αγροτικό δίκτυο της περιοχής της Κορώνης, σύμφωνα με τον κ. Σαλαντή, έχει υποστεί τεράστιες ζημιές και έχει καταστραφεί σε μεγάλο βαθμό.

22η επαρχιακή οδός
(Σελά – Μουριατάδα)
Έργο προϋπολογισμού 1.150.000 ευρώ. Στο δρόμο έγιναν έργα διαπλάτυνσης και μετά τη γέφυρα του Αρκαδικού Ποταμού σημειώθηκε σοβαρή καθίζηση. Η συγκοινωνία έχει διακοπεί σε εκείνο το σημείο, σύμφωνα με τον πρόεδρο της Κοινότητας Τριπύλας Θόδωρο Τσαλαμανδρή, ο οποίος παρατηρεί ότι παρά τις παρεμβάσεις πέρυσι η κατάσταση του δρόμου χαρακτηρίζεται άθλια. Πλέον δόθηκε εντολή να συνταχθεί γεωλογική μελέτη και γι’ αυτό το δρόμο.
Ο κ. Τσαλαμανδρής εκτιμά πως δεν πρόκειται για κακοτεχνία, αφού «όλο το βουνό σε βάθος 4-5 μέτρων μετακινείται».

Χριστιάνοι – Μουζάκι
Το έργο βελτίωσης του δρόμου είναι ακόμα σε εξέλιξη. Από την εργολαβία της Νομαρχίας έχουν κατασκευασθεί τα τρία (από τα έξι) πρώτα χιλιόμετρα. Ο προϋπολογισμός είναι 500.000 ευρώ. Κι όμως, έχει ήδη παρουσιάσει προβλήματα με καθιζήσεις και καταπτώσεις σε μήκος περίπου 200 μέτρων. Το πιθανότερο είναι να απαιτηθεί συμπληρωματική σύμβαση για την ολοκλήρωση.

Διασταύρωση από
3η επαρχιακή οδο (Καζάρμα – Χώρα) προς Μεταξάδα
Το καλοκαίρι η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Μεσσηνίας έκανε παρεμβάσεις αποκατάστασης από κατολισθήσεις που είχαν συμβεί στο δρόμο προς τη Μεταξάδα του Δήμου Νέστορος. Τώρα παρουσιάσθηκαν νέες κατολισθήσεις και όλος ο δρόμος φαίνεται να «φεύγει» προς το ρέμα της Καμπύροβας. Ο δήμαρχος Νέστορος Τάσος Τσορώνης ζήτησε τη βοήθεια της Νομαρχίας, όμως η τελευταία απάντησε ότι αυτή τη στιγμή… δε δύναται.

Παλιές αμαρτίες
Τα «ρέστα» από τη Νομαρχία έχουν ζητήσει και εργοληπτικές εταιρείες που έχουν αντιμετωπίσει προβλήματα με την εκτέλεση έργων. Για παράδειγμα, εργολήπτρια εταιρεία διεκδίκησε δικαστικά από τη Νομαρχία 267.571,92 ευρώ ως αποζημίωση, γιατί, όπως υποστήριζε, ζημιώθηκε όταν το 1999 αναδείχθηκε μειοδότρια του έργου «Βελτίωση 10ης Ε.Ο., τμήμα Καζάρμα - Χατζή - Βλαχόπουλο - Τουλούπα Χάνι», προϋπολογισμού 700.000.000 δραχμών. Δεν μπόρεσε να το εκτελέσει λόγω σοβαρών ελλείψεων με υπαιτιότητα της υπηρεσίας. Είναι γεγονός ότι την ανεπάρκεια των μελετών είχε διαπιστώσει και η αρμόδια υπηρεσία της Περιφέρειας Πελοποννήσου και το έργο είχε δημοπρατηθεί χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της!
Λάθος στη μελέτη του έργου «Γαργαλιάνοι – Μάραθος» έχει στοιχίσει στη Νομαρχία 270.000 ευρώ. Το έργο ήταν προϋπολογισμού 1.000.000 ευρώ και από τη δημοπρασία που έγινε στις 10 Ιανουαρίου του 2005 αναδείχθηκε ανάδοχος εργολάβος με έκπτωση 35,45%. Η ανάγκη σύναψης συμπληρωματικής σύμβασης έργου προέκυψε διότι δεν είχε γίνει μελέτη παροχέτευσης των ομβρίων υδάτων. Η δαπάνη των εργασιών άγγιξε τα 270.000 ευρώ, η δε υπέρβαση ανήλθε σε ποσοστό 43,27% (!) του εργολαβικού συμφωνητικού. Δηλαδή, η συμπληρωματική σύμβαση έφτασε σχεδόν στο μισό του ποσού που χρησιμοποιήθηκε με την έκπτωση για να κατασκευασθεί ολόκληρο το έργο.

Γιατί
Ερωτώμενος ο κ. Τάσος Αγγελής, εκπρόσωπος του ΤΕΕ, για τα φαινόμενα αυτά, παρατήρησε ότι δεν παρουσιάζονται μόνο σε έργα της Μεσσηνίας, αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως την Ευρυτανία και τα Τρίκαλα:
«Κυρίως συμβαίνουν σε ορεινές περιοχές, λόγω γεωτεχνικών χαρακτηριστικών των εδαφών. Οι πολλές βροχές μετά από ξηρασία παίζουν σημαντικό ρόλο, όπως και η διατάραξη του περιβάλλοντος από την κατασκευή δρόμων. Δεν αποκλείονται και οι κακοτεχνίες και οι ελλείψεις μελετών. Πρέπει να ελέγχονται όλες οι παράμετροι. Αν για ένα έργο που η κατασκευή του είναι άκρως απαραίτητη, το κοστολόγιο των μελετών είναι πολύ υψηλό, τότε είναι αλήθεια ότι γίνονται “εκπτώσεις” και κάποιες από αυτές δεν εκπονούνται. Η Μεσσηνία έχει πολλά αργιλικά χώματα και θέλει ιδιαίτερη προσοχή. Προσωπικά, πιστεύω ότι πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στη σύνταξη γεωτεχνικών μελετών. Έρχεται ο Χ δήμαρχος και επιμένει να φτιάξουμε το τάδε έργο. Αν φαίνεται ότι υπάρχει πρόβλημα, γίνεται γεωλογική μελέτη. Αν δε φαίνεται, δε γίνεται καθόλου. Διαβεβαιώνει και ο ίδιος ότι είναι τόσα χρόνια δρόμος και το έργο βελτίωσης εκτελείται. Κάνουμε διαπλάτυνση, διαταράσσουμε το περιβάλλον και έρχεται η κατολίσθηση. Γι’ αυτό τουλάχιστον πρέπει να γίνεται αναγνωριστική γεωλογική μελέτη».
Σχετικά ο γεωλόγος – γεωτεχνικός περιβάλλοντος, Μ.Sc., εκπρόσωπος παραρτήματος ΓΕΩΤΕΕ κλάδου Γεωλόγων, Μιχάλης Αντωνόπουλος, σημειώνει: «Το γεωλογικό φαινόμενο των κατολισθήσεων και των μετακινήσεων εδαφικών μαζών γενικότερα εμφανίζεται ιδιαίτερα έντονο σε πολλές περιοχές της Μεσσηνίας κατά την περίοδο έντονων βροχοπτώσεων και σχετίζεται, κυρίως, με την αστάθεια των πρανών (φυσικών ή τεχνητών). Στην εκδήλωση κατολισθητικών φαινομένων συμβάλλουν θετικά η αύξηση της κλίσης του πρανούς, η εσωτερική γεωμετρία του υλικού, η παρουσία δομικών ασυνεχειών, η παρουσία αργιλικού υλικού, η παρουσία νερού μέσα στο έδαφος, η εκσκαφή στη βάση του πρανούς, η φόρτιση με διάφορους τρόπους (τεχνητά επιτυγχάνεται με την κατασκευή μεγάλων έργων). Τα αίτια ενός κατολισθητικού φαινομένου μπορούν να διακριθούν σε αυτά που σχετίζονται με διαδικασίες οι οποίες επιδρούν συνεχώς και προετοιμάζουν το έδαφος για την εκδήλωση τέτοιων φαινομένων και σε αυτά που σχετίζονται με διαδικασίες που δίνουν την αφορμή για την εκδήλωση του φαινομένου. Στη δεύτερη κατηγορία, των αφορμών, ανήκουν οι σεισμοί, η απότομη μεταβολή των συνθηκών κάτω από τις οποίες ρέουν τα νερά τόσο επιφανειακά όσο και υπόγεια για διάφορους λόγους, η ανύψωση της στάθμης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα, οι καταπτώσεις βράχων και οι βροχοπτώσεις».
Για να διευκρινιστούν, όπως σημειώνει, οι διαδικασίες που οδήγησαν ή θα οδηγήσουν στην εκδήλωση μιας κατολίσθησης, είναι απαραίτητο να γίνουν γεωλογικές μελέτες και έρευνες των γεωλογικών σχηματισμών μίας ολόκληρης περιοχής: «Αξίζει να σημειωθεί ότι όλες οι κατολισθήσεις δεν αποκαθίστανται πλήρως. Υπάρχουν κάποιες με τις οποίες διαλέγουμε να ζήσουμε, καθώς δεν αποτελούν σημαντικό κίνδυνο για το κοινό, αλλά απαιτούν περιοδικά συντήρηση, εξαιτίας περιστασιακής κάλυψης του οδοστρώματος από υλικά κατολισθήσεων. Κάποιες άλλες, ναι μεν αποτελούν σημαντικότερη απειλή, αλλά το κόστος της ολικής διόρθωσης είναι απαγορευτικό και έτσι ζούμε με αυτές, αρκεί να μπορούν να παραμείνουν ουσιαστικά σταθερές το 95% του χρόνου, με την τοποθέτηση κάποιου συστήματος αποστράγγισης. Όμως, όλες οι κινήσεις κλιτύος κάποια στιγμή πρέπει να αντιμετωπιστούν και τότε ο τρόπος με τον οποίο θα τις χειριστούν, καθώς και τα μέτρα που θα χρησιμοποιηθούν, εξαρτώνται από τεκμηριωμένες γεωλογικές και γεωτεχνικές μελέτες, που συνήθως δε γίνονται ή κάποια στάδιά τους παραλείπονται πάνω στη βιασύνη μας να παραδώσουμε ένα έργο, χωρίς να είμαστε σε θέση να σταθμίσουμε τους κινδύνους».

Της Βίκυς Βετουλάκη - Εφημερίδα "ΘΑΡΡΟΣ"