TRIFYLIANEWS - ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΤΡΙΦΥΛΙΑΣ: 31/12/2008

Τετάρτη 31 Δεκεμβρίου 2008

Κάθε γωνιά της χώρας μας γιορτάζει διαφορετικά Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά, προτάσσοντας τα δικά της ήθη κι έθιμα.
Ιδίως στην Περιφέρεια τα ήθη κι έθιμα τηρούνται πιστά από τους κατοίκους και μεταλαμπαδεύονται στις νέες γενιές. Σταχυολογήσαμε μερικά από αυτά, τα πιο παράξενα και σας τα μεταφέρουμε αυτές τις γιορτινές μέρες.

Πελοπόννησος
Το σπάσιμο του ροδιού προέρχεται από την Πελοπόννησο. Το πρωί της Πρωτοχρονιάς η οικογένεια πηγαίνει στην Εκκλησία και ο νοικοκύρης κρατάει στην τσέπη του ένα ρόδι, για να το λειτουργήσει. Γυρνώντας σπίτι πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας - δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του - κι έτσι να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι, για να κάνει το καλό ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι. Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη, για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: «Με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά». Τα παιδιά μαζεμένα γύρω γύρω κοιτάζουν οι ρώγες, αν είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες, τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.Κεντρική Ελλάδα
Το τάισμα της βρύσης είναι από την Κεντρική Ελλάδα. Οι κοπέλες τα μεσάνυχτα ή προς τα χαράματα των Χριστουγέννων (αλλού την παραμονή της Πρωτοχρονιάς) πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση «για να κλέψουν το άκραντο νερό». Το λένε άκραντο, δηλαδή αμίλητο, γιατί δεν βγάζουν λέξη σ' όλη τη διαδρομή. Όταν φτάνουν εκεί, την «ταΐζουν» με διάφορες λιχουδιές: Βούτυρο, ψωμί, τυρί, σιτάρι ή κλαδί ελιάς και λένε: «Όπως τρέχει το νερό σ' βρυσούλα μ', έτσ' να τρέχ' και το βιό μ'». Έπειτα ρίχνουν στη στάμνα ένα βατόφυλλο και τρία χαλίκια, «κλέβουν νερό» και γυρίζουν στα σπίτια τους πάλι αμίλητες, μέχρι να πιουν όλοι από τ' άκραντο νερό. Με το ίδιο νερό ραντίζουν και τις τέσσερις γωνίες του σπιτιού, ενώ σκορπούν στο σπίτι και τα τρία χαλίκια.Το φλουρί της βασιλόπιτας
Και βέβαια το γνωστό φλουρί της βασιλόπιτας όπου σε όποιον τύχει θα πάει όλη η χρονιά θετικά (αν και εδώ οι απόψεις διίστανται με αρκετούς, που τους έχει τύχει το φλουρί και είχαν από τις χειρότερες χρονιές!). Επίσης τα τυχερά παιχνίδια (για… 31 λέμε), που ξεκινούν την παραμονή ώστε με την αλλαγή του χρόνου να είσαι κερδισμένος, ώστε όλη τη χρονιά να συμβεί το ίδιο (βέβαια κι εδώ υπάρχει παρηγοριά, αφού λένε ότι, όποιος χάνει στα χαρτιά, κερδίζει στην αγάπη)Τέλος, λένε ότι, αυτό που θα κάνεις την πρώτη μέρα του χρόνου, θα σε ακολουθεί για όλη τη χρονιά.
Κρήτη
Πολλά κι ενδιαφέροντα είναι τα έθιμα των Χριστουγέννων στο Ηράκλειο, αλλά και γενικότερα στην Κρήτη, τα περισσότερα των οποίων διατηρούνται και στις ημέρες μας. Παλαιότερα ήταν έθιμο να μεγαλώνει κάθε οικογένεια στο χωριό ένα γουρούνι, τον «χοίρο», όπως το έλεγαν. Ο χοίρος σφάζονταν την παραμονή των Χριστουγέννων κι ήταν το κύριο Χριστουγεννιάτικο έδεσμα.

Το Χριστόψωμο
Το φτιάχνουν οι γυναίκες με ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή. Το ζύμωμα είναι μια ιεροτελεστία. Χρησιμοποιούν ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλα. Πλάθουν το ζυμάρι και παίρνουν τη μισή ζύμη και φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την υπόλοιπη φτιάχνουν σταυρό με λουρίδες από τη ζύμη. Στο κέντρο βάζουν ένα άσπαστο καρύδι. Στην υπόλοιπη επιφάνεια σχεδιάζουν σχήματα με το μαχαίρι ή με το πιρούνι, όπως λουλούδια, φύλλα, καρπούς, πουλάκια.
Για το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι το Χριστόψωμο είναι ευλογημένο ψωμί. Το κόβουν ανήμερα τα Χριστούγεννα δίνοντας πολλές ευχές. Παλαιότερα στην Κρήτη τα ζώα είχαν μερίδα και στο Χριστόψωμο. Οι Κρητικοί το Χριστόψωμο το ανακάτευαν με τα πίτουρα και το έδιναν στα ζώα να το φάνε, για να ευλογηθούν κι αυτά.

Γλυκίσματα
Τα παραδοσιακά γλυκά των γιορτών είναι τα Χριστόψωμα, τα μελομακάρονα, οι κουραμπιέδες, τα σαρίκια, οι λουκουμάδες, οι γλυκοκουλούρες και η βασιλόπιτα. Τα μελομακάρονα βουτιούνται σε μέλι και πασπαλίζονται με κοπανισμένο καρύδι, σησάμι και κανέλα. Οι κουραμπιέδες έχουν αγνό βούτυρο, ρακί, αμύγδαλα και ζάχαρη άχνη. Η ζάχαρη συμβολίζει τα χιονισμένα βουνά της εποχής. Τα σαρίκια είναι από φύλλο ζύμης, τηγανίζονται σε καυτό λάδι και πασπαλίζονται με κανέλα και σησάμι. Τα ξεροτήγανα είναι περίπου ίδια με τα σαρίκια, αλλά τυλίγονται στα δάκτυλα.

Το ποδαρικό
Πρόκειται για ένα έθιμο που διατηρείται χρόνια. Ο πρώτος άνθρωπος που θα πατήσει με το πόδι του (ποδαρικό) στο σπίτι μετά την είσοδο του νέου χρόνου, πρέπει να είναι τυχερός για να φέρει τύχη στο σπίτι και να πατήσει πρώτα με το δεξί του πόδι για να πάνε όλα δεξιά δηλαδή καλά. Επίσης την ημέρα της Πρωτοχρονιάς μεταφέρουν νερό από τη βρύση στο σπίτι και ο νοικοκύρης λέει: «Όπως τρέχει τούτο το νερό, έτσι να τρέχουν και τα καλά στο σπίτι μου».
Ακόμη ο νοικοκύρης μεταφέρει μια πέτρα στο σπίτι λέγοντας: «Όπως είναι γερή τούτη η πέτρα, έτσι να είναι γερό και το σπίτι μου». Σε ορισμένα μέρη του Ηρακλείου την Πρωτοχρονιά συνηθίζεται η οικογένεια να πηγαίνει στην Εκκλησία. Μαζί παίρνουν μια εικόνα του σπιτιού, η οποία αφού λειτουργηθεί θα κάνει το ποδαρικό στο σπίτι.

Η «καλή χέρα»
Την Πρωτοχρονιά οι παππούδες και οι στενοί συγγενείς δίνουν στα παιδιά την «καλή χέρα», δηλαδή κάποιο χρηματικό ποσόν. Έθιμο που διατηρείται μέχρι και σήμερα.

Η μπουγάτσα
Στο Ηράκλειο υπάρχει και το έθιμο της μπουγάτσας, όπου οι κάτοικοι καταναλώνουν ανήμερα της Πρωτοχρονιάς μεγάλες ποσότητες μπουγάτσας, θέλοντας να είναι γλυκιά η πρώτη τους γεύση. Μάλιστα σε όλους τους δρόμους του Ηρακλείου την παραμονή της Πρωτοχρονιάς έχουν στηθεί υπαίθριοι πάγκοι για τη διανομή μπουγάτσας.

Εφημερίδα ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

Διαβάστε Περισσότερα...

Κάλαντα Πρωτοχρονιάς!!!!

ΚΑΛΑΝΤΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ (Πανελλήνια)
Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά ψηλή μου δενδρολιβανιά. Κι αρχή-κι αρχή καλός μας χρόνος εκκλησιά-εκκλησιά με τ' άγιο θρόνος. Αρχή που βγήκε ο Χριστός άγιος και πνευματικός στη γη-στη γη να περπατήσει και να μας-και να μας καλοκαρδίσει. Άγιος Βασίλης έρχεται -άρχοντες το κατέχετε- από-από την Καισαρεία σύ 'σ' αρχό- συ 'σ' αρχόντισσα κυρία. Βαστά εικόνα και χαρτί ζαχαροκάρνο, ζυμωτή χαρτί και καλαμάρι δες και με-δες και με το παλικάρι. Το καλαμάρι έγραφε, τη μοίρα του την έλεγε και το χαρτί-και το χαρτί ομίλει Άγιε μου-άγιε μου καλέ Βασίλη.

(Και νέον έτος αριθμεί την του Χριστού περιτομή και η μνήμη του Αγίου Ιεράρχου Βασιλείου. Του χρόνου μας αρχή καλή και ο Χριστός μας προσκαλεί την κακία ν' αρνηθούμε μ' αρετές να στολιστούμε. Να ζούμε βίον τέλειον κατά το ευαγγέλιον με αγάπη με ειρήνη και με τη δικαιοσύνη. Χρόνια πολλά και ευτυχή με καθαρά κι αγνή ψυχή με χαρά και με υγεία και με θεία ευλογία.)

ΚΑΛΑΝΤΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ (ΑΜΟΡΓΟΥ)
Αφέντη, αφέντη ολάφεντε πέντε βολές αφέντη εσέ σου πρέπει αφέντη μου στο μαύρο καβαλάρης τρεις να βαστούν τη σέλα σου κι έξε το χαλινάρι και τρεις να σε παρακαλούν αφέντη καβαλάρη.Οπούπαμε τ' αφέντη μας ας πούμε της κεράς μας. Κερά μαρμαροτράχηλη και φεγγαρομαούλα πούσεις τον ήλιο πρόσωπο και, το φεγγάρι στήθος και του κοκόρου το φτερό εσείς καμαροφρύδι.Εδώ που καλαντίσαμε καλά μας επληρώσαν καλά να παν τα έτη τους και τα υπάρχοντα τους ρόδα και τριαντάφυλλα εις τα προσκέφαλά τους.

Παλιά κάλαντα της Πρωτοχρονιάς
Αρχιμηνιά κι' αρχιχρονιά κι' αρχή του Γεναρίουαύριο ξημερώνεται τ' Αγίου Βασιλείουνα τον καλησπερίσομεν αυτό το νιόν αφέντηπέντε φορές αφέντεψε και πάλι αφέντης είναιπέντε κρατούν το μαύρο του εννιά το χαλινάρι.και δέκα τον παρακρατούν αφέντοι καβαλάροικαβαλικεύει χαίρεται πεζεύνει καμαρώνεικι' όπου πατήσει ο μαύρος του πηγάδια θεμελιώνειπηγάδια πετροπήγαδα κι' αυλές μαρμαρωμένες
μέσα σε κείνες τις αυλές τις μαρμαροστρωμένεςσύρμα και σύρμα το λουρί και σύρμα το λογάδικι' είς τον άφρον του λογαδιού κοιμάται ο νιός αφέντηςαν τον ξυπνήσω με νερό φοβούμαι μην κρυώσεικι' αν τον ξυπνήσω με κρασί φοβούμαι μην μεθύσειφέρετε μήλα δώδεκα, κυδώνια δέκα πέντεκι' ένα κλαδί βασιλικό ίσως και τον ξυπνήσω.Είπαμε δα τ' αφέντη μας να πούμε τσή κεράς μαςκερά ψιλή κερά λιγνή κερά καμαροφρύδακερά μ' όντέ θα στολιστείς να βάλεις τα καλά οουτα μάρμαρα ραίζουνε από την ομορφιά σουκερά μ' οντέ θα στολιστείς να πας στην εκκλλησίαβάζεις τση βάγιες απο μπρός τση βάγιες από πίσωκαι του κοράκου το φτερό να μην σου δώσει ήλιος.κερά την θυγατέρα σου γραμματικός τη θέλειμ' αν είναι και γραμματικός πολλά προυκιά γυρεύειγυρεύει μύλους δώδεκα και με τσή μυλωνάδεςγυρεύει αμπέλι ατρύγητα και με τσή τρυγητάδεςγυρεύει ελιές αμάζοχτες και με τσή μαζοχτάδεςγυρεύει και τον ουρανό τ' αστρη και το φεγγάριγυρεύει και τη θάλασσα μ' όλα της τα καράβιαγυρεύει και τον κυρ βοριά για να τα τιμονάρει.Είπαμε δα και τσή κεράς να πούμε και τσή βάγιας'Αψε βαγίτσα το κερί άψε και το λιχνάρινα μπαινοβγείς στην κάμαρα να δεις τί θα μας βγάλειςΓι' απάκια για λουκάνικα γι' αυγά καθαρισμέναγι' άπο την μαύρην όρνιθα κανένα αυγουλάκικι' αν τά κανε κι' ή γαλανή να γίνουν ζευγαράκιγι' από τον γέρο πίθαρο καμιά σταλιά λαδάκιγι' από τον γέρο βάρελο καμιά σταλιά κρασάκιγι' από το σακουλάκι σας κανένα δεκαράκιΑν είναι με το θέλημα χρυσή μου περιστέραανοίξετε την πόρτα σας να πούμε καλησπέρα

(Ύστερ' άπο το φιλοδώρημα)
Έπα πού καλαντήσαμε καλά μας επληρώσαν
καλά να είν' τα έτη τους και τα ποδόματά τους
κι' αν έχουν θηλυκό παιδί καλή μοίρα να λάβει
του Βασιλέα τον υιόν άνδρα να τόνε πάρει
Πάλι κι' αν είν' αρσενικό στη σέλα καβαλάρης
να σιέται να λυγίζεται να πέφτει το λογάδι ,
να το μαζεύουν άρχοντες να κάνουν δακτυλίδια
και τα μικρά αρχοντόπουλα μικρά παραμισίδια.Καλή νύκτα σας και χρόνια πολλά

ΚΑΛΑΝΤΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ ( ΤΗΝΟΥ)Εις αυτό το νέο έτος Βασιλείου εορτή ήρθα να σας χαιρετήσωμε την πρέ (2) πουσα ευχή.Πρώτον αρχινώ και λέγω και θερμώς παρακαλώ να διέλθητε μ' υγεία μ' όλο σας (2) τ' αρχοντικό.Και για τους ξενιτεμένουςέχω να ειπώ πολλά όπου είναι και βρίσκονται να' χουν την (2) καλή χρονιά.Κι άλλα έτερα σας πρέπουν να ειπώ δεν ημπορώ σας αφήνω «καληνύχτα» και του χρό- (2) νου με καλό.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΚΑΡΙΑ

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά , ψηλή μου δεντρολιβανιάκι αρχή καλός μας χρόνος , εκκλησιά με τ΄ άγιος θρόνος.Άγιος Βασίλης έρχεται από τον κάβο* Πάπα,βαστάει και στην πλάτη του μια μαλλιαρή θυλάκα*,να βάλει μέσα τα ψωμιά , τις τηγανίτες , τα λεφτά.-Εσένα , αφέντη , πρέπει σου καρέκλα καρυδένια , για ν΄ακουμπάς τη μέση σου τη μαργαριταρένια.-Και πάλι ξαναπρέπει σου , βάλε στραβά το φέσι* σουκαι δίπλα το βρακί* σου για να σκάσουν οι εχθροί σου.-Πολλά ΄παμε τ΄αφέντη μας ας πούμε της κυράς μας.-Κυρά ψηλή , κυρά λιγνή , κυρά ταπανοφρύδα*που έχεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθος,και του κοράκου τα φτερά τά ΄χεις ταπανοφρύδια*που όταν λουστείς και χτενιστείς και πας στην εκκλησιά σουη στράτα* ρόδα γέμισε απ΄την περπατησιά σου.-Πολλά ΄παμε και της κυράς , ας πούμε και της κόρης.-Έχεις και κόρην όμορφη ,που δεν έχει ιστορία, ούτε στην Πόλη βρίσκεται , ούτε στη Βενετία.-Έχεις και κόρη όμορφη , βάλ΄τηνε στο ζεμπίλι*και κρέμασέ τηνε ψηλά , να μη τη φάν΄ οι ψύλλοι.-Πολλά ΄παμε , πολλά ΄παμε , μα δε μας εκεράσατε,κι αν ακόμα θε να πούμε, βάλτε μας κρασί να πιούμε.-Εφάγαμε τον πετεινό , να φάμε και την κότακαι δώστε μας το φλουράκι* μας, να πάμε σ΄άλλη πόρτα!
Γλωσσάρι
Κάβος= ακρωτήριοθυλάκα= μεγάλη σακούλαφέσι= είδος καπέλου ή σκούφου που φορούσαν την εποχή της Τουρκοκρατίας.βρακί= είδος ρούχα, κάτι σαν παντελόνι, που φορούσαν οι χωρικοί τα χρόνια της Τουρκοκρατίας.ταπανοφρύδα= γυναίκα με ωραία φρύδια (μεγάλα πυκνά κα μαύρα φρύδια).ταπανοφρύδια= μεγάλα ,πυκνά και μαύρα φρύδια.στράτα= ο δρόμοςζεμπίλι= ψάθινος σάκος , το δίχτυ για τα ψώνια . φλουράκι =μικρό νόμισμα , η αμοιβή των παιδιών που έλεγαν τα κάλαντα.

ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ

Άγιος Βασίλης έρχεται Γενάρης ξημερώνει !Ο μήνας που μας έρχεταιτο χρόνο φανερώνει.
Τρα λα λα λα λα λα λα λα λαΤρα λα λα λα λα λα λα λα.
Την άδεια γυρεύουμε στο σπίτι σας να μπούμε!Τον Άγιο με όργανακαι με φωνές να πούμε.
Τρα λα λα λα λα λα λα λα λαΤρα λα λα λα λα λα λα λα.
Εκοίταξα στον ουρανόκαι είδα δυο λαμπάδες !και με το καλωσόρισμακαλές σας εορτάδες.
Τρα λα λα λα λα λα λα λα λαΤρα λα λα λα λα λα λα λα.
Και πάλι ξανακοίταξα και είδα δυο στεφάνια!Και με το καληνύχτισμακαλά σας Θεοφάνεια.
Τρα λα λα λα λα λα λα λα λαΤρα λα λα λα λα λα λα λα.

ΖΑΚΥΝΘΙΝΑ ΚΑΛΑΝΤΑ
Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά κι αρχή καλό μας χρόνος!Υγεία αγάπη και χαρά να φέρει ο νέος χρόνος!Υγεία αγάπη και χαρά να φέρει ο νέος χρόνος!Να ζήσει ο κύρης ο καλόςνα ζήσει κι η κυρά του!Ολά του κόσμου τ΄αγαθάνα έχει η φαμελιά του!Ολά του κόσμου τ΄αγαθάνα έχει η φαμελιά του!Να ζήσει τ΄αρχοντόπουλοπου ΄χει καρδιά μεγάλη!Σ΄εμάς και την παρέα μαςενά φλουρί να βάλει...Σ΄εμάς και την παρέα μαςενά φλουρί να βάλει...

ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ
Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά, πρώτη του Γεναρίου.Αύριο ξημερώνεται τ΄Αγίου Βασιλείου. Άγιος Βασίλης έρχεται, από την Καισαρεία.Βαστάει εικόνα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι.Το καλαμάρι έγραφε και το χαρτί μιλούσε!-Βασίλη πόθεν έρχεσαι και πόθε κατεβαίνεις;-Από τη μάνα μ΄ έρχομαι και στο σχολειό πηγαίνω,να μάθω τ΄άγια γράμματα και τ΄άγιο Ευαγγέλιο!Σ΄ αυτήν την πόρτα που ΄ρθαμε, πέτρα να μη ραγίσει,κι ο νοικοκύρης του σπιτιού,χρόνια πολλά να ζήσει!Να ζήσει χρόνους εκατό και να τους απεράσει,και στων παιδιών του τις χαρές κουφέτα να μοιράσει!Κυρά χρυσή , κυρ΄ αργυρή , κυρά μαλαματένια,που σε χτενίζουν άγγελοι με τα χρυσά τους χτένια,άνοιξε το πουγκάκι σου το μαργαριταρένιο,και δώσε μ΄ ένα τάλληρο, ας είναι κι ασημένιο!Και τώρα καληνύχτα σας, καλό ξημέρωμά σας,κι ο Άγιος Βασίλειος να ΄ναί βοήθειά σας!